Begin juli hebben we voor het vijfendertigste jaar op rij de huiszwaluwnesten in Alphen, Baarle-Nassau, Chaam, Ulicoten, Riel, Gilze, Hulten en Molenschot geteld. We waren heel benieuwd waar we op uit zouden komen, gezien het natte voorjaar met voor de zwaluwen in ieder geval genoeg nestelmateriaal in de vorm van modder. We hebben een recordaantal van 1053 nesten geteld; 22 meer dan vorig jaar, een toename van 2,1%. Dit wil niet zeggen dat het in alle dorpen hosanna was, de verschillen waren groot.

Lied

We begonnen dit jaar onze telling met hulp van Evi en Sofie (acht jaar) en Fleur (vijf jaar). Ze waren goed gezelschap en drie extra paar ogen bij het speuren naar en tellen van de nesten. Op de langere stukken weg zonder telwerk hadden we binnen een mum van tijd een zwaluwtellied te pakken (op de melodie van Afraid Of The Dark van Chef'Special).

Er zitten zwaluwen onder het dak,

en die tellen wij met gemak.

Op de stoep ligt heel veel kà-à-àk

van die zwaluwen onder het dak.

Dat ‘gemak’ is overigens relatief. Met ondertussen 807 adressen op onze lijst, waarvan sommige moeilijk te bereiken zijn, redden we het niet meer om de nesten in vijf dagen geteld te krijgen, zoals vroeger. Maar we klagen niet, want zwaluwen tellen is ook vakantie.

Per dorp

Het gebeurt vrijwel nooit dat alle dorpen een vergelijkbare trend vertonen, dus ook dit jaar niet. Alphen, dat vorig jaar nog een winst boekte van 38%, ging er dit jaar 23% op achteruit; we telden er 112 nesten. In Ulicoten daalde het aantal nesten van 189 naar 161 (-15%) en in Riel van 70 naar 62 (-11%). Heel anders ging het in Baarle-Nassau. Dat dorp boekte vorig jaar al een record van 259 nesten en wist dat uit te bouwen naar 288 (+11%). Nog nooit huisvestte een van de dorpen zoveel huiszwaluwpaartjes; het zijn er zelfs meer dan midden jaren negentig in ons hele telgebied. Zeker zo wonderlijk ging het in Gilze: 112 nesten vorig jaar, 152 dit jaar; een winst van 36% en een nieuw record voor dit dorp. Het staat nu samen met Chaam op de derde plaats, negen nesten achter Ulicoten. Chaam boekte dit jaar een bescheiden winst (+3 nesten) en blijft daarmee ruim honderd nesten verwijderd van zijn topjaar 2011. In het mooie Molenschot – met onze vaste lunchplek bij Sint Anneke – telden we 105 nesten, 16 meer dan vorig jaar, een winst van 18%. Het enige adres in Hulten bood onderdak aan 20 paartjes huiszwaluwen, twee meer dan vorig jaar.

Bijzonderheden

Elk jaar maken we verrassingen mee, positief dan wel negatief. Voor ons persoonlijk was de terugkeer van de huiszwaluw naar ons ouderlijk huis een grote verrassing. Na een afwezigheid van zevenentwintig jaar lukte het een huiszwaluwpaartje weer om een nestje te bouwen onder de dakrand van Het Zwaluwnest. Iets vergelijkbaars zagen we op Hofstad 23 in Gilze, waar na een afwezigheid van dertien jaar ineens weer twee huiszwaluwnesten te bewonderen waren in een verder huiszwaluwloze wijk. Ook de in totaal vijf spiksplinternieuwe nesten op twee adressen aan de Altenaweg in Gilze waren een aangename verrassing.

Bijzonder in dit recordjaar was dat op zeven adressen het aantal nesten met tien of meer afnam, terwijl daar maar één adres tegenover stond met een toename van tien of meer (+10 op Besterd 15 in Gilze). De Olgahoeve in Ulicoten noteerde het grootste verlies (-20 nesten), maar bleef desondanks het adres met de meeste nesten, 47 om precies te zijn, op de hielen gezeten door Kievit 1a in Baarle-Nassau met slechts een nestje minder. Al met al raakten we in de grotere kolonies (10 of meer nesten in 2023) 61 nesten kwijt, maar dat werd ruimschoots goedgemaakt door nieuwe vestigingen en een netto toename in de kleinere kolonies.

Naast de hiervoor genoemde Altenaweg in Gilze had ook het Belgische deel van de Kapelstraat in Baarle een verrassing voor ons in petto. Het Nederlandse deel van deze straat staat al sinds jaar en dag op onze lijst, maar nu bleek ook het Belgische deel al meerdere jaren huiszwaluwen te huisvesten; we telden er 6 nesten. Dat deze enclavenesten officieel niet meetellen, daar moeten we maar niet te zwaar aan tillen, omdat er modder ligt in Baarle, soms op het Vlaamse, soms op het Nederlandse deel. Dit zou nog iets kunnen zijn voor een couplet in ons zwaluwentellied.

Hulp

Zoals de trouwe lezers van onze stukjes weten, missen we bijna elk jaar hier of daar wel een paar nesten. Met uw hulp kunnen we het aantal gemiste nesten tot een minimum beperken en een van de best getelde gebieden van Nederland blijven. Weet u een of meer nesten op een adres dat niet voorkomt op de lijst hieronder? Laat het ons weten! Neem daarvoor contact op met Elly (06-45705888) of Henk (natuurgeluiden@hotmail.com). Bijna elk jaar levert ons dit nieuwe adressen op en daar zijn wij, en Sovon Vogelonderzoek Nederland, heel blij mee! Zoals gewoonlijk is er een traktatie voor iedereen die ons aan een nieuw adres helpt. Voor de duidelijkheid: het gaat om huiszwaluwen! Die broeden aan de buitenkant van het huis, onder een overstekende dakrand, in een bolvormig nest van opgedroogde modder.

Henk en Elly Meeuwsen

Adressen met huiszwaluwnesten in 2024

ALPHEN: Beukenlaan 33, Boshoven 8, Chaamseweg 41, Dorenbos 11 en 25, Eikenlaan 2, 6 en 8, Flaasdijk 4, Gilzerweg 8a en 10, Goedentijd 68, Haagstuk 2, Haverheining 10, Het Sas 13 en 16, Hofstade 38 en 40, Kerkakkers 1, Klaproos 1 en 8, Looneind 1, 2 en 2a, Molendries 1, 2b, 4 en 7, Oosterwijksestraat 1, 2, 4, 9, 18 en 27, Oude Tilburgsebaan 6, Schellestraat 1, Terover 20, 24a, 25 en 30, Weegbree 25 en 27, Zandblauwtje 13. BAARLE-HERTOG: Donkerstraat 5a, Elvenhof 3, Hoogakker 3, Kapelstraat 46 en 47, Oordeelstraat 12. BAARLE-NASSAU: Bredaseweg 27 en 27a, Eikelenbosch 10, Gierlestraat 2, Groot Bedaf 10a, Heesboom 2a, Hoogeind 1, Hoogstratensebaan 31, 32, 48 en 55, Kapelstraat 30, 32 en 38, Kievit 1a, Loveren 18, 29 en 42, Nijhoven 4-6, Oordeel-Heikant 2, Oordeelsestraat 11, 11a en 13, Pineind 2 en 3, Veldbraak 16, Voske 21. CHAAM: Alphensebaan 3a, 9 en 18, Altena 21, Baarleseweg 34c, 42b en 60, Blokkenweide 18, 28 en 43, Bredaseweg 65a en 69a, Dekkersstraat 2, Gilzeweg 38, 55b en 55c, Grazenseweg 2c (Strijbeek), Hemelstraat 2, Hoefakker 22 en 24, Kloosterstraat 10, Meerleseweg 2a en 24, Meijsberg 2, Nieuweweg 6, Oude Bredasebaan 9, 13a en 22, Snijderseweg 1, 1a, 12a en 22, Ulicotenseweg 33 en 39, Wouwerdries 10, Zwanendries 1 en 3. GILZE: Alphensebaan 15 en 34, Alphenseweg 16, Altenaweg 10 en 18, Bavelseweg 100, Besterd 15, Biestraat 1 en 1A, Boekweitveld 1 en 5, Bolberg 18, Hofstad 23, Hoogstraat 4, 5 en 6, Horst 7, 28, 40, 50, 52, 58B en 60A, Kerkstraat 39, Langenbergseweg 10, Oranjestraat 121 en 133, Roggeveld 22 en 33, Tarweveld 11, Tilburgsebaan 11, 17, 32 en 34, Versterstraat 26. HULTEN: Hulteneindsestraat 27. MOLENSCHOT: Bavelseweg 114, Broekstraat 6, 12, 16, 20, 25, 27, 41, 44 en 77, Kapelstraat 7, Korte Hoogstraat 9, Lijndonk 5D, Pastoor van de Rietstraat 4 en 8, Schoolstraat 6, 8, 17, 18, 20, 22, 26, 47, 52, 53, 54, 58, 62, 64 en 65, Veenstraat 1C. RIEL: Akkerweg 4, Boomheide 9 en 14, Brakel 2, Brokkenstraat 3, Dorpstraat 55, Gilzerbaan 2, Goorweg 3a, Heisteeg 17, Het Hoefke 3a en 4, Kantakkers 6, Kerkstraat 19, Muldersbaan 12, Oude Tilburgsebaan 3, 23, 28 en 52, Spaansehoek 2 en 5, Tilburgseweg 4, Veertels 6, Vijfhuizenbaan 5, 8, 22 en 27. ULICOTEN: Baarleseweg 26, Beemdendreef 3 en 6, Chaamseweg-Hazenberg 20 en 23a, Den Dries 1 en 20, Dorpsstraat 8, 10, 12, 15, 26 en 34, Haldijk 7, Kleine Maaijen 8, Lijmbeek 2, Molenstraat 20, Nieuwe Strumpt 1 en 4, Nieuwe Strumptse Baan 3, Oude Strumpt 3, 4, 6 en 11.