Kloosterplein. Boven de hoofden een dreigende hemel vol zware, zwarte wolken. Als het begint te regenen, worden dadelijk aan alle kanten kleurige paraplu's opgestoken, die samen een bonte koepel vormen. Ondanks het ongunstige weer zijn toch weer velen naar hier gekomen voor de herdenking van alle slachtoffers van het oorlogsgeweld. Daar klinken de trommels van ‘de guld’. Vaandels en met zilver behangenen. Daarachter volgen de harmonie, de scouting, de bestuurders en het comité. De vertrouwde groep deelnemers kortom. Het publiek kan, met een ietwat monsterlijke term, ‘veelkoppig’ genoemd worden. Ik heb de stellige indruk, dat er in de loop van de afgelopen jaren sprake is van een steeds groeiende belangstelling voor de dodenherdenking. En dat doet deugd.

door: Norbert de Vries

fotografie: Ben Loonen

Dodenherdenking 4 mei in Goirle

Verhalen

Burgemeester Mark van Stappershoef begon zijn speech met het verhaal van Cornelis Brekelmans. Hoe hij in 1942 trouwde met Cornelia de Bruijn, en hoe hij kort daarna gedwongen werd om in Duitsland te gaan werken. In mei 1943 werd zijn dochter geboren. Toen hij met verlof naar huis kwam, besloot hij: ik blijf thuis!

Hij dook onder bij een tante in Tilburg, maar werd opgepakt. Hij kwam in het Duitse concentratiekamp Neuengamme terecht waar hij de dood vond. Een triest verhaal dat diepe, littekenslatende wonden sloeg bij de Goirlese families Brekelmans en De Bruijn.

En zulke verhalen zijn er vele. Verhalen die duidelijk maken wat een oorlog betekent. Verhalen waarover Leo Vroman dichtte:

Kom vanavond met verhalen

hoe de oorlog is verdwenen,

en herhaal ze honderd malen:

alle malen zal ik wenen

Of zoals Mark van Stappershoef het formuleerde: ‘Ieder oorlogsslachtoffer heeft een eigen verhaal. Van zijn of haar leven. En hoe dat leven eindigde. Om de echte impact van de oorlog te begrijpen, moeten we die verhalen kennen. Zoals mijn verhaal over Cornelis Brekelmans en Cornelia de Bruijn. Hier in Goirle. Want het zijn juist deze lokale en persoonlijke verhalen, die ons écht confronteren met de vreselijke gevolgen van een oorlog. Ze hebben het vermogen om indruk te maken. Verhalen uit ons eigen dorp, onze eigen buurt en eigen straat.’

Bevrijding van Goirle en Riel

Komend najaar is het tachtig jaar geleden dat in het zuiden een eind kwam aan de oorlog. In Goirle en Riel was dat op 27 oktober 1944. In onze beide dorpen zijn in de Tweede Wereldoorlog in totaal 109 burgerslachtoffers gevallen. Hun verhalen zullen te boek worden gesteld door Gemma van de Klundert en Gerrit van Heeswijk van onze heemkring. Zij bouwen voort op het werk van wijlen Gerrit Kobes.

Ook komt er een tentoonstelling ‘Toen en nu’ van de Bond van Wapenbroeders, en een theatervoorstelling in het Jan van Besouw. Er zullen nog meer activiteiten worden georganiseerd, en daarover zult u tijdig worden geïnformeerd. Mark van Stappershoef zegt hierover: ‘Ga er heen en neem vooral uw kinderen en kleinkinderen mee. Want juist nu is het essentieel dat zij zien en horen wat er gebeurt als we onze vrijheid verliezen. Juist nu. Want de oorlog is voor hen misschien wel iets van heel lang geleden. Iets van hun opa of oma. Of overgrootouders. Maar tegelijk was oorlog nog nooit zo dichtbij. We moeten ons daarvan bewust zijn. Inclusief onze jongere generaties.’

In de schaduw van de oorlog

We leven in een woelige tijd. In Europa wordt hevig gevochten nadat Poetin de Oekraïne is binnengevallen. Er wordt oorlog gevoerd in het nabije oosten, op de Gaza-strip. De spanningen stijgen, er is een groeiende polarisatie. Antisemitisme, nationalisme, en vreemdelingenhaat nemen toe. De machten in de wereld zijn uit balans. Volgens onder meer de NAVO-top en onze commandant der strijdkrachten bevinden we ons in een grijze zone tussen vrede en oorlog. En het hoofd van onze binnenlandse veiligheidsdienst AIVD zei dat we hier momenteel leven ‘in de schaduw van de oorlog’.

We moeten ons bewust zijn van de gevaren die onze democratie bedreigen. Laten we ons realiseren dat een samenleving alleen goed functioneert als er geen onderdrukking is. En mensenrechten worden nageleefd. En als er democratie is waarin iedereen mag meedenken en meebeslissen.

Oproep tot betrokkenheid, empathie en compassie

Burgemeester Van Stappershoef sloot zijn indrukwekkende toespraak af met een oproep. ‘Onze invloed op de wereld is klein. En die van de wereld op ons, treurig genoeg, groot. Dus laten we met betrokkenheid, inlevingsvermogen en compassie er vooral ook in onze dorpen voor elkaar zijn. Waar we ook vandaan komen.

Laten we voor elkaar zorgen. En een beetje op elkaar letten. En laten we ons ervan bewust zijn dat we dat doen in een niet vanzelfsprekende vrijheid.

Vrijheid die vertelt. Als opmaat naar 80 jaar zonder oorlog. En hopelijk nog vele jaren daarna.’