5 december 2023 is een grauwe ochtend, de atmosfeer twijfelt tussen mist en miezer. Ik fiets vanaf het station naar de Parade, naar het welbekende huisnummer 11. Dit is het vierde gesprek met bisschop Gerard de Korte. Ik heb hem twee jaar niet gezien, maar heb wel tijdens eucharistievieringen voor hem gebeden: “voor Gerard onze bisschop”. Als dat geen band schept? Dan wel de staaf Marzipan, want het wordt de avond van Sinterklaas. Gelooft de bisschop in Sinterklaas? “Altijd”! Hij op zijn beurt wil me het boekje “van Kribbe tot Kerststal” in de hand drukken, maar het pastoraal team van parochie De Goede Herder is hem voor geweest, hij mag er iemand anders blij mee maken. Als we ons genesteld hebben en de koffie is ingeschonken, stel ik mijn drie hoofdvragen, met enkele hot items bovendien.

Door Ben Loonen

Hoe gaat het met de bisschop?

In grote lijnen gaat het goed. Hij mag nog 6½ jaar leiding geven aan het bisdom voor hij 75 wordt. Moest de bisschop wenen toen hij in het Brabants Dagblad het verhaal las van Tom Tacken en Tom Vos? Zij hadden het over een mislukt episcopaat, het bouwen van bruggen tussen de uitersten kwam niet tot stand, het bisdom verkeert in deplorabele staat. Nee, de bisschop moest niet wenen, al vond hij – als ik aanhoud – het niet leuk. Hij herkende zich niet in het beeld. “Wacht even.” Hij snelt naar de hal en komt terug met de BisdomNieuwsbrief (jrg 11 nummer 10) waarin hij juist daarover geschreven heeft. “Anders dan de krant suggereert, lukt dat (bruggenbouwen) naar mijn overtuiging over het algemeen vrij aardig. De meeste gelovigen binnen onze parochies gaan hartelijk en met respect met elkaar om. Bouwen van bruggen is overigens nooit voltooid maar een proces van voortdurende dialoog.” Verder schrijft hij: “Het afstoten van een deel van onze gelovigen, hetzij links dan wel rechts, kan niet aan de orde zijn. Juist in onze dagen is het ontzettend belangrijk om elkaar te blijven zoeken. Als je in elkaars schoenen gaat staan, is het ook gemakkelijker elkaar te begrijpen.”

Hoe gaat het met het bisdom?

Het artikel van Tacken en Vos was natuurlijk broddelwerk (mijn woorden BL), maar de statistieken die erbij stonden liegen er niet om. De bisschop kent uiteraard de cijfers en de statistieken. Het is een beweging die vanaf de zestiger jaren is ingezet, die vertellen hem niets nieuws. “Van een volkskerk zijn wij teruggegaan naar een kerk in de marge; slechts 3% van de gelovigen gaat nog naar de kerk. Dat heeft consequenties voor onze kerken die veelal moeten sluiten, het is een heel pijnlijk proces. Intussen heeft het bisdom Den Bosch toch nog 60 regio-parochies en 230 functionerende kerken.” Veel toekomst ziet de bisschop in het gezinspastoraat. Hij vertelt enthousiast over een viering onlangs met 30 jonge ouders en 50 kinderen.

Hoe gaat het met de Kerk?

In heel Europa is de Kerk op haar retour, maar in Afrika, Zuid-Amerika en Azië groeit ze. Het synodaal proces vindt bisschop De Korte “als Franciscus-bisschop” heel bemoedigend. Ook de Jongerendagen geven hoop. “Dat het langzaam gaat … het is maar hoe je het bekijkt. Inzake de oecumene tussen de christelijke kerken is er in de afgelopen 75 jaar ontzettend veel bereikt.” Voor een historicus als bisschop De Korte is dat een korte tijd. Inzake de gelijkwaardigheid van de vrouw worden ook grote stappen vooruit gemaakt. Hoe denkt hij over een Derde Algemeen Concilie? “Sommigen die vinden dat de Kerk niet snel genoeg gaat, bepleiten dit. Ik denk dat het nog te vroeg is, er moeten nog een aantal zaken van het Tweede Vaticaans Concilie uitgewerkt worden, zoals het gemeenschappelijk priesterschap van de gelovigen, een grotere autonomie voor lokale kerken, en inderdaad de synodale gedachte van een kerk die luistert en met elkaar in gesprek is.” Kent de bisschop Tomas Halik, De namiddag van het christendom – Op weg naar een nieuw tijdperk? (2023). Nog niet, hij noemt wel twee eerdere titels. Ik lees een passage voor, hij knikt instemmend. “Als het christendom wil bijdragen aan de cultivering van de mondiale samenleving, dan zal het een ‘kenotisch’ (= nederig) christendom moeten worden, bevrijd van iedere aanspraak op macht en van alle klerikale enghartigheid. Deze wereld heeft geen behoefte aan een ‘christelijk rijk’ of een christelijke ideologie, maar is alleen gebaat bij een oecumenisch open christendom dat bereid is alle mensen die in nood verkeren te dienen” (blz.141).

Oorlog en geweld

We hebben het over de oorlog in Oekraïne, patriarch Kyrill van Moskou die Russische wapens zegent, de oorlog van Israël tegen Hamas, tegen de Palestijnen. Oorlog in het Heilig Land, het Uitverkoren volk, het Beloofde land. Wat horen we erover van kerkelijke zijde? De bisschop verwijst naar verklaringen die op kerkelijke sites na te lezen zijn, misschien in Trouw of het Nederlands Dagblad verschijnen, maar lang niet in alle media. Maar ik word op mijn wenken bediend: er komt van hem een kerstboodschap die gaat over geloof en geweld. “Een van de mooiste titels van Jezus is Vredevorst. Hij zelf is slachtoffer van geweld. Hij vergeeft zijn moordenaars, hij is de man van de andere wang. Dit is micro-ethiek. Ik zeg niet dat je dit zo maar kunt toepassen op de problemen van vandaag. Een weldenkend christen zal geen wapens meer zegenen. We zullen ook niet gauw meer spreken van een “rechtvaardige oorlog”, een oorlog is altijd een kwaad, soms het minste van twee kwaden want een land moet zich kunnen verdedigen als het overvallen wordt door misdadige regimes of terroristische groeperingen. Het oudtestamentische “oog om oog” is in principe een indammen van ongebreidelde wraakzucht, het is proportioneel. Maar zoals gezegd overstijgt Jezus dit principe met de andere wang toekeren als je geslagen wordt, waarmee hij de tegenstander probeert te beschamen en te ontwapenen. Mensen moeten andere mensen nooit ontmenselijken of demoniseren. De belangrijkste gedachtes over geloof en geweld zijn volgens mij deze: alle mensen zijn schepselen van God, ieder mens is geschapen naar Gods beeld en gelijkenis. Dat is een belangrijke notie om geweld tussen mensen direct te stoppen: wie het schepsel schendt, schendt de Schepper.”

Radboud Universiteit katholiek

We komen te spreken over de Radboud Universiteit in Nijmegen, evenals Tilburg University gelegen binnen het bisdom ‘s-Hertogenbosch. Het is onvoldoende in het nieuws gekomen dat de Radboud Universiteit, die dit jaar 100 jaar bestaat, nog steeds “katholiek” is. Rome heeft nooit het predicaat katholiek afgenomen, ondanks de juridische/statutaire ontkoppeling waardoor de bisschoppen van Nederland geen zeggingsmacht meer hebben inzake benoemingen en bemensing van de Raad van Toezicht. Het is allemaal een pijnlijk misverstand geweest, en aan bisschop De Korte de taak om de verhoudingen weer goed te krijgen. Dat lukt! Onlangs werd er aan de Radboud Universiteit een instituut gesticht waarin duurzaamheidsstudies bijeenkomen; dat instituut heet: Laudato Si’ naar de Encycliek van paus Franciscus.

Dieren

Uit Duitsland kwam het bericht van een kerkelijke begrafenis van een geliefd huisdier. De bisschop moet er wat mee lachen, dat ziet hij hier niet gauw gebeuren, maar de gedachte erachter is ernstig: de waardigheid van het dier als medeschepsel, heel Franciscaans, en al weer: Laudato Si’ of ook Fratelli tutti. “Een zegening kan altijd.”

Heerlijk avondje

Hoewel ik “van Kribbe tot Kerststal” beleefd heb afgewezen, ga ik toch met een boek naar huis: “Bouwen aan een huis van wijsheid, Reflecties op de universiteit vanuit een katholiek perspectief” (redactie Coban Menkveld en Erik Borgman), Adveniat, 2023. Bij al mijn bezoeken aan bisschop Gerard de Korte ben ik nooit ledig naar huis gegaan, altijd met een of meer boeken in mijn hand. Hij vertelt me dat ie die avond, pakjesavond 5 december, gaat eten bij bisschop Antoon Hurkmans (die kookt), samen met zijn vicaris Theo Lamers. Traditiegetrouw zeggen we: tot over twee jaar, Deo Volente. Voor al onze lezers, mag ik u namens de bisschop een zalig en gezegend Kerstfeest toewensen …