De Kenniskring van Senioren Goirle had voor haar eerste lezing op maandag 2 oktober Agnes Vugts in haar midden voor een lezing over Nazi Roofkunst. Agnes Vugts, lid van de Commissie Museale Verwervingen vanaf 1933, nam tijdens een boeiende lezing bezoekers mee in deze donkere periode van de kunsthandel.

Of je kunstliefhebber bent, geïnteresseerd in de oorlog, graag naar verhalen luistert, of gewoon nieuwsgierig bent, iedereen was geboeid door deze lezing over roofkunst. In de verhalen van Agnes hoorden we hoe kunst werd omgeven met macht, hebzucht loyaliteit, nationale en persoonlijke belangen. Wie kent ze niet, de grote Duitse machthebbers met naast Hitler Göring, Eichmann, Himmler en anderen. Hun droom: één groot Duits rijk met daarin ook de grootste nationale kunstcollectie in het mooiste en grootste museum in Linz, de geboortestad van Hitler.

Roofkunst

Vanaf 1933 gaf Hitler opdracht om tot meerdere eer en glorie van het gewenste Duitse Rijk een grote kunstcollectie samen te stellen. Er werden door de jaren heen honderdduizenden werken geroofd en geconfisqueerd, met name van joodse eigenaren. Er werden kunsthandelaren ingeschakeld, zoals Hans Posse om grote gewilde kunstwerken te bemachtigen, denk aan het Lam Gods van Jan van Eyck en de verzameling van Frits Mannheimer. Ook de collectie van Goudstikker viel ten prooi aan de verzameldrift van de Duitsers.

Terug naar de rechtmatige eigenaar

De bezette landen probeerden hun nationale collectie veilig te stellen. Nederland had vier depots (bunkers onder de grond) om kunst veilig te stellen. De Nachtwacht bijvoorbeeld werd opgerold naar de St. Pietersberg gebracht. Al tijdens de Tweede Wereldoorlog werd er in de Verenigde Staten een commissie opgericht voor het opsporen en veiligstellen van de door de nazi’s geroofde kunstwerken. Nederland gaat aan de slag en krijgt veel kunst terug, ook boeken en archieven. Ook nu nog wordt er op grote schaal onderzoek gedaan naar de afkomst van kunstwerken in relatie tot roofkunst. Kunstwerken met een foute geschiedenis kunnen namelijk in Nederlandse musea terechtgekomen zijn. En nu roofkunst uit de Tweede Wereldoorlog nog lang niet toe is aan zijn laatste open eindjes, begint een nieuw hoofdstuk over roofkunst, aangezwengeld door de eigenaren uit Afrika en Azië, waarbij ons koloniaal verleden en onze volkenkundige collecties een grote rol spelen.

Meer weten? Het boek ‘Betwist Bezit’ gaat over het beleid van de Stichting Nederlands Kunstbezit bij de teruggave van kunst aan de legitieme eigenaars. In de film ‘The Monuments Men’ probeert een groep personen waardevolle meesterwerken te redden van de nazi’s. Over hoe de nazi’s kunst weghaalden in België schreef Geert Sels ‘Kunst voor das Reich’.