Op woensdag 31 mei schreef Yolanda van Leest in Goirles Belang “Thuis op Zomervakantie, geen volledige zomersluiting voor De Wildacker”. Er komen aantrekkelijke activiteiten voor de thuisblijver; het idee is: niet iedereen gaat het buitenland in of boekt een verre vakantie. Een prima initiatief, thuis op vakantie kan net zo goed, of is zelfs veel beter, vind ik. Moet ik daar nog redenen voor geven? Vorige week schreef ik over de tentoonstelling van Harry Verhoeven in de kathedraal van Den Bosch, nu het vervolg van mijn tweeluik. Naar Den Bosch beschouw ik ook als “vakantie thuis”. Het is maar 16 minuten met de trein, je wandelt in 12 minuten naar de Parade. Binnenkomen in de kathedraal is een verheffende ervaring die je je niet moet ontzeggen: wat een juweel is ons uit de Middeleeuwen doorgegeven! De verheven hoogte, de prachtige ramen, het feest voor de zinnen: kleuren, geluiden, wierookgeuren die nog zijn blijven hangen van een plechtige mis. Ga naar de kathedraal deze zomer, ga de 50 wandassemblages van Harry Verhoeven zien in de apsis, de rondgang achter het hoofdaltaar (gratis), koop het boek (15 euro).
door Ben Loonen
Op 29 mei zag ik de werken, ik kreeg eerst een korte privérondleiding en daarna een uitvoerige waarbij ik me kon aansluiten bij een Rotary-gezelschap uit Veldhoven en omstreken. Harry blijkt een boeiende verteller, bij elk paneel hoort een verhaal. Hij besprak ze niet allemaal, dat zou veel te lang geduurd hebben. Ik geef mijn top 7.
Top 7
1. “Het dorp” is een schilderijtje van de jeugdige Harry, hij schilderde een dorpstafereel toen hij 16 was. Toen hij wandassemblages ging maken verwerkte hij dit schilderij, sneed het in 12 gelijke stukken en zette ze in een raster van 12 vakken (4 x 3). Daaromheen verschillende lijsten, een kenmerk van bijna al zijn assemblages: het zijn kaders waarin hij veel “informatie” of “reflecties” verwerkt. Hij werkt altijd van binnen naar buiten, altijd op zoek naar de juiste verhoudingen (dom Hans van der Laan). In zo’n lijst is de kaart van Noord-Brabant verwerkt. In de bijna-buitenste lijst staat de spreuk: ubi bene, ibi patria, te vertalen als: waar ik mij goed voel daar is mijn vaderland. En nog een spreuk: cuius regio, eius religio. Het is de beroemde uitspraak van de Godsdienstvrede van Augsburg 1555 na de Hervorming van Luther. De vorsten kwamen overeen dat zij ieder in hun eigen vorstendom zouden bepalen of hun onderdanen katholiek of protestant zouden zijn. Volgens Harry geeft dat de relativiteit aan van je geloof of je godsdienst. Het ligt er maar aan waar je wieg stond: hier werd je christen, ginds moslim.
2. “Ik hou van Gloria”: in het schilderij onmiskenbaar het ikonische portret van Jan Cremer op zijn motor. Dit beeld betekende voor veel jongeren het afscheid van de traditionele normen, het geloof ging aan flarden. Je ziet de flarden als duiven opvliegen. Een verwijzing naar de passie van zijn vader die in Goirle een fameus duivenmelker was.
3. Wedergeboorte sluit daarbij aan; we zien een muur met daaraan een kleerhanger met superplie en koormantel. In de dagen na Jan Cremer en na het Concilie hingen veel priesters hun toog aan de kapstok. Veel religieuzen traden uit.
4. “Niemand tergt mij straffeloos”: we zien een postzegel van 5 cent met de beeltenis van opa Andreas van Gool (1883 – 1924) die zich Harry ging noemen. Naar die opa, die hij nooit gekend heeft, zelfs zijn moeder niet, is Harry genoemd. Hij werd een paar keer veroordeeld voor stroperij. Waarom een postzegel van 5 cent? Omdat wie voor een stuiver geboren is nooit een kwartje wordt. Op postzegels staan koningen. Opa Harry is voor zijn nazaat een koning. Hij had overal lak aan. Niemand tergt mij straffeloos was de gelijksoortige wapenspreuk van de Stuarts in Schotland.
5. “Kindermoord” laat een soort Margraten zien, de indrukwekkende Amerikaanse begraafplaats. Het is een ereveld voor “jongens” die niet oud werden en nog maar pas kind af waren. Met “kindermoord” wil Harry ook denken aan de kinderen die op bevel van de farao in de Nijl werden gegooid, aan de kindermoord door Herodes ten tijde van Jezus’ geboorte én aan geaborteerde kinderen. Het laatste ligt gevoelig, dat weet Harry ook, “het schuurt met de tijdgeest”.
6. “Het oog van God” ziet alles, je kunt je nergens aan onttrekken, het wordt altijd gezien en opgemerkt.
7. “De Heer is mijn herder”: een herder met schapen op de rug gezien, symbool van vertrouwvol de toekomst in gaan, het verleden achter je laten. Een lijst is van jute; bij zijn rondleiding vertelt Harry dat zijn vader jute-wever was.
Reflecties van geloof
Harry gebruikt op zijn panelen veel Latijnse woorden. Hij doet het omdat hij als kind die onbegrijpelijke taal mysterieus vond klinken, magisch. Toen de teksten vooral na het concilie in het Nederlands vertaald werden ging voor hem het mysterie verloren. Geloof is een kwestie van gevoel, niet van het verstand. Ik geef enkele van de geloofswoorden die Harry wil bewaren: Gij zijt stof, en tot stof zult gij wederkeren. Jezus, de redder van de mensen. Oefening van berouw. Gij zijt gezegend onder de vrouwen. Onze vader. De Heer voorziet. In dienst van God. Ik geloof. Mysterie van het geloof. Kruisweg. Zie hier Gods woning.
Bestemming?
Harry kreeg in 2017 de Brabant Bokaal, een in 2008 ingestelde jaarlijkse cultuurprijs die door de Brabantse afdeling van het Prins Bernhard Cultuurfonds wordt uitgereikt aan personen die zich als vrijwilliger op bijzondere wijze hebben ingezet voor de Brabantse cultuur en natuur (onze Jan van Eijk ontving de Bokaal in 2022). Deze zoon van Goirlese bodem wordt geëerd en gewaardeerd in Valkenswaard en ruime omstreken. Zijn grote beelden van cortenstaal sieren menig dorp. Op het eind van de rondleiding kwamen er vragen over dit enorme kunstwerk van 50 assemblages. Ze zijn niet te koop, Harry wil ze bijeenhouden als één kunstwerk. Hij heeft geen idee hoe dat moet. Ik wel: hij zou ze kunnen schenken aan het bisdom Den Bosch, de kathedraal (c.q. de apsis) is groot genoeg om deze werken op te nemen als een 21ste eeuwse uiting van geloof in deze streken, ikonen van onze tijd ...